ایمنی بیماران

تعریف ایمنی بیمار

پرهیز، پیشگیری و کاهش نتایج ناگوار یا آسیب به بیمار ناشی از فرایند مراقبت‌های پزشکی.

فرهنگ ایمنی

فرهنگی است که در آن کارکنان یک سازمان مواردی را که می‎توانند به صورت بالقوه باعث ایجاد خطا شود شناسایی کرده و بدون ترس از تنبیه و سرزنش آن را بازگو کنند و در صدد برطرف کردن آن موارد برآیند.

خطاهای درمانی به 4 دسته تقسیم می‌شوند:

1.      Near miss : اشتباهی که توانایی بالقوه ایجاد حادثه یا اتفاق ناخواسته را دارد اما بعلت شانس متوقف شده و روی نداده است.

2.      No harm event: خطا بدون آسیب جدی: خطا اتفاق افتاده ولی آسیبی به بیمار وارد نشده

3.      Adverse Event: حوادث با عارضه گذرا: خطا اتفاق افتاده اما عوارض ایجادشده پایدار نیست.

4.      Sentinel event: حوادث با عارضه پایدار/ مرگ/ مرگ آفرین: خطا اتفاق افتاده و باعث آسیب جدی و یا نقص عضو یا حتی مرگ بیمار شده است.

یکی از راه‎های شناسایی مواردی که می‌تواند موجب جلوگیری از خطا شود، گزارش دادن خطاست.

2 روش جهت گزارش خطا وجود دارد:

1.      گزارش از طریق فرم کاغذی موجود در بخش

2.      گزارش از طریق سیستم: روی آیتم بیمار در HIS راست کلیک کرده از منوی بازشده گزینه امکانات را انتخاب ‌کنید و روی ثبت خطای پزشکی کلیک کنید. در صفحه بازشده عامل خطای پرشکی (پزشک/ پرستار/ بهیار/ ...) سمت فرد گزارش دهنده (پزشک/ سوپروایزر/ پرستار / ....) و توصیف نحوه وقوع را واقعه را ثبت و به مرحله بعد وارد خواهید شد. در این مرحله نیز نوع خطا را مشخص و با زدن فلش سبز خطای شما ثبت می‌گردد.

افراد سازمان باید به صورت آزادانه و بدون توبیخ و تنبیه خطاهای خود را گزارش کنند تا پس از بررسی و آنالیز خطا توسط کارشناس ایمنی مواردی که باعث بروز خطا شده شناسایی و جهت برطرف کردن آنها و عدم تکرار مجدد اقدام اصلاحی پیشنهاد شود.

در راستای پیشگیری از بروز خطا پیروی از چند استاندارد الزامی است که در این جا به چند مورد اشاره می‎‌شود:

1.       شناسایی صحیح بیمار

عدم شناسایی صحیح بیماران در مرکز درمانی می‌تواند باعث بروز خطاهای درمانی در بیماران شود. این خطاها شامل:

 (A خطاهای دارویی

(B انجام پروسیچرها و اعمال نادرست بر روی فرد اشتباه

(C خطاهای مربوط به آزمایش تشخیصی و یا انتقال خون و ...

بروز چنین خطاهایی نه تنها باعث بی‌اعتمادی بیمار به سیستم می‌شود بلکه ممکن است باعث برخی حوادث ناگوار و آسیب و صدمات دائمی و غیرقابل جبران و یا حتی مرگ شود.

اصول شناسایی: جهت هر بیمار که در مرکز درمانی شفا بستری می‎شود، دستبند شناسایی در پذیرش تهیه و بسته می‌شود. روی دستبند نام و نام خانوادگی، نام پدر، تاریخ تولد، جنسیت و شماره پرونده ثبت می‌شود. شناسایی بیمار می‌بایست با همکاری فعال بیمار انجام شود. یعنی از خود بیمار می‌خواهیم که نام خود را بگوید و با اطلاعات دستبند چک می‌گردد. در صورت همنامی در بیمار از شناسه دوم یعنی تاریخ تولد و سک شناسه دیگر (نام پدر و شماره پرونده) استفاده می‌شود و روی پرونده و کاردکس کارت زرد (احتیاط با اسامی مشابه) الصاق می‌شود.

قبل از انجام هرگونه پروسیجر شناسایی از بیمار به طور صحیح انجام می‌شود.

هیچگاه برای شناسایی از شماره تخت و شماره اتاق استفاده نمی‌شود.  

2.      بهداشت دست: نتایج مطالعات نشان داده است کارکنان خدمات سلامت می‌توانند از طریق دست‌های آلوده در هنگام انجام پروسیجرها باعث باعث ایجاد و انتقال عفونت شوند. در صورت عدم رعایت شستشوی دست هرچه مدت ارائه مراقبت بیشتر باشد انتقال آلودگی از طریق دست‌ها بیشتر خواهد بود.

سازمان بهداشت جهانی 5 مدل را برای رعایت بهداشت دست ارائه داده است.

1.      قبل از تماس با بیمار

2.      قبل از اقدامات تمیز و استریل

3.      بعد از تماس با ترشحات بیمار

4.      پس از تماس با بیمار

5.      بعد از تماس با محیط پیرامون بیمار

3.     پیشگیری از سقوط: سقوط یکی از دلایل افزایش مدت اقامت بیمار در بخش‌ها و ایجاد آسیب به او شناسایی شده است. احتمال سقوط بیماران را با ابزار مورس ارزیابی می‎کنند. بالاترین خطر مرتبط با بیماران سالمند، کودکان و اختلالات روانشناسی است.

اقدامات پیشگیرانه در سقوط بیماران:

-         توجه به بیماران دارای اختلالات روانی / سالمند / کودک

-         توجه بیمارانی که در ارزیابی مورس ریسک بالای سقوط دارند

-         بیماران از دمپایی و کفش مناسب استفاده کنید.

-         گذاشتن صندلی راحتی کنار تخت

-         وجود نور کافی در راهروها

-         میله‌های کنار تخت (Bed Side) بالا باشد.

-         بستن کمربند ایمنی در هنگام جابجایی بیماران با ویلچر و برانکارد

-         آموزش استفاده از نرس کال و هندریل

-         بستن قفل چرخ تخت‌ها و پایین آوردن ارتفاع تخت

-         در هنگام ترک بیمار به وی اطمینان دهید که به صورت مرتب و براساس نیاز، بیمار را بررسی خواهید کرد.

-         وجود هندریل در سرویسهای بهداشتی و راهروها

4.     اجتناب از اتصالات نادرست

 اتصالات به دلیل مشابهت ظاهری می‌توانند موجب بروز خطا شوند به کارکنان، بیماران و همراهان تاکید می‌شود که نباید اتصالات را قطع و وصل نمایند و در صورت لزوم از پرستار کمک بخواهند. برچسب‌گذاری کاتترها مهم است. روی اتصالات نام اتصال و تاریخ نصب آن نوشته می‌شود.

5. ارتباط صحیح حین تحویل بیمار

برقراری ارتباط صحیح شامل تبادل و انتقال اطلاعات بیمار از یک فرد به فرد دیگر، از تیم به تیم دیگر و از یک مرکز درمانی به بیمارستان و یا مراکز دیگر و در حین ترخیص می‌باشد.

اهداف:

(A حفظ ایمنی بیمار و کاهش خطا

(B تداوم درمان

(C کاهش موارد تکراری (دارو یا پروسیجر تکراری)

(D افزایش رضایتمندی بیمار

(E شناسایی بیماران پرخطر

(F پیشگیری از فراموش شدن دستورات

فرایند SBAR : تکنیکی ساده و استاندارد برای برقراری ارتباط موثر در تحویل بیمار (hands – off) و اطلاعات مربوط به آن بین پزشک و پرستار و همچنین برای انتقال بیمار به بخشها و افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. با بیکارگیری از این تکنیک تشریک مساعی و کار تیمی تقویت می‌شود.

S: Situation تشریح وضعیت کنونی

B: Back ground  بیان سوابق مرتبط با بیماری

Assesment :A ارزیابی

Recommendation :R توصیه ها

در هنگام تحویل شیفت موارد یادداشت شود و به حافظه اتکات نشود.

5.     تلفیق دارویی

 فرایند مقایسه دستورات دارویی بیمار با تمامی داروهای مصرفی وی است. در بدو بستری سوابق دارویی منزل بیمار یادداشت شده و به پزشک معالج اطلاع داده می‌شود و دستور مبنی بر قطع و یا ادامه داروها از پزشک معالج گرفته می‌شود (با ذکر نام دارو ـ دوز مصرفی ـ ساعت مصرف داروها)

6.      مدیریت داروهای پرخطر

 داروهایی هستند که تزریق آنها به صورت مستقیم و با دوز اشتباه می‌تواند حتی خطر مرگ برای بیمار داشته باشدو از این جهت باید مدیریت شوند.

دستورالعمل تزریق داروهای پرخطر

 این داروها از مرحله چک دستور پزشک تا نوشتن در کاردکس و کشیدن و محاسبه دوز دارو و تزریق دارو می‎بایست توسط 2 پرستار انجام شود. لیست داروهای پرخطر در بخشها موجود است. روی باکس داروهای پرخطر، لیبل قرمز و روی داروهای با هشدار بالا و الکترولیت‎های تغلیط شده نیز لیبل داروهای الصاق شده در باکسهای جداگانه نگهداری می‎شوند.

7.     داروهای LASA

 داروهایی هستند که از لحاظ شکل و آوا شبیه هم هستند و به همین دلیل ممکن است باعث بروز خطای دارویی شوند.

8.     دستورالعمل داروهای LASA

 لیست داروهای لازا در بخش موجود است و هر سال بازنگری می‌شود. روی باکس و خود دارو در داروخانه / انبار دارو لیبل زرد الصاق می‌شود.

فرایند دارو دادن بر اساس قانون right می‌باشد که عبارتند از: در دادن دارو به 7 اصل صحیح باید توجه کنیم.

1.      اطمینان از بیمار صحیح

2.      اطمینان از داروی صحیح

3.      اطمینان از راه مصرف صحیح دارو

4.      اطمینان از دوز مصرف صحیح

5.      زمان صحیح

6.       مستندسازی صحیح

7.      حق کارکنان و بیمار یا مراقبین بیمار در رابطه با دستور دارویی داده شده

9. جراحی ایمن

سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از خطاهای جراحی چک‎لیست جراحی ایمنی را تعریف کرده است. گام اول: گرفتن رضایت آگاهانه از بیمار و بستگان درجه یک یا ولی بیمار. در رضایت آگاهانه نام و نام خانوادگی / نوع پروسیجر/ علت انجام آن / پروسیجر جایگزین و عوارض احتمالی نوشته شده وتوسط پزشک توضیح داده می‌شود مهر و امضاء پزشک و بیمار و همراه وی در محل مورد نظر در فرم رضایت آگاهانه درج می‎گردد.

گام دوم: شناسایی بیمار: از مرحله پذیرش و برنامه‌ریزی اتاق عمل و ورود به OR و شروع عمل و پایان و انتقال به بخش و نهایتا ترخیص بیمار فرایند شناسایی صحیح بیمار انجام می‌شود.

گام سوم: علامت‌گذاری موضع عمل، موضع عمل باید بویژه در مورد ارگانهای قرنیه (چشم‌ها) چند ساختاری (انگشتان) و سطوح چندگانه (ستون مهره) توسط پزشک یا دستیار او علامتگذاری شود. علامت در مجاورت یا در روی موضع عمل باشد کاملا واضح و با استفاده از یک مارکز دائمی که پاک نشود صورت گیر و در زمان هوشیاری بیمار انجام شود.

بلافاصله قبل از برش پوست یک وقفه زمانی Time out در نظر گرفته می‌شود که چک نهایی از نظر شناسایی بیمار، وسایل لازم جهت تجهیزات انجام شود و عمل جراحی آغاز می‌شود. آنتی‎بیوتیک پروفیلاکس حداکثر یک ساعت قبل از عمل تزریق می‌شود. در صورتی که عمل بیشتر از 4 ساعت طول بکشد، دوز مجدد آنتی بیوتیک تجویز می‌شود. شیو موهای موضع عمل توسط قیچی و یا موزر انجام می‌شود. استفاده از تیغ به دلیل احتمال ایجاد خراش روی اپیدرم و احتمال افزایش عفونت توصیه نمی‌شود.

پانسمان 48-24 ساعت پس از عمل تعویض نمی‌شود مگر در مواردی که آلوده به خون و ترشحات باشد، با هماهنگی پزشک معالج تعویض پانسمان انجام می‌شود.

10. تزریقات ایمن

 وسایل تزریق یکبارمصرف بوده و از استفاده مجدد وسایل اجتناب می‌شود. از درپوش گذاری مجدد (Recap) کردن سرسوزن‌ها اجتناب شود و کلیه پسماندهای تیز و برنده اعم از تیغ بیستوری / سرسوزن‌ها / آمپول‎های شکسته در سفتی باکس دفع می‌شود.