منشور حقوق بیمار

منشور حقوق بیمار در ایران

الف) بینش و ارزش

یکایک افراد جامعه متعهد به حفظ و احترام به کرامت انسان‌ها می‌باشند. این امر در شرایط بیماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر اساس قانون اساسی توجه به کرامت والای انسانی از اصول پایه نظام جمهوری اسلامی بوده و دولت موظف است خدمات بهداشتی درمانی را برای یکایک افراد کشور تامین کند. در این راستا بایستی ارائه خدمات سلامت باید عادلانه و مبتنی بر احترام به حقوق و رعایت کرامت انسانی بیماران صورت پذیرد.

این منشور با توجه به ارزشهای والای انسانی و مبتنی بر فرهنگ اسلامی و ایرانی و بر پایه برابری کرامت ذاتی تمامی گیرندگان خدمات سلامت و با هدف حفظ، ارتقا و تحکیم رابطه انسانی میان ارائه‌کنندگان و گیرندگان خدمات سلامت تنظیم شده است.

ب) حقوق بیمار

1. دریافت مطلوب خدمات سلامت حق بیمار است.

ارائه خدمات سلامت باید:

1-1                شایسته است شأن و منزلت انسان و با احترام به ارزش‌ها، اعتقادات فرهنگی و مذهبی باشد؛

2-1 بر پایه صداقت، انصاف، ادب و همراه با مهربانی باشد؛

3-1 فارغ از هرگونه تبعیض از جمله قومی، فرهنگی، مذهبی، نوع بیماری و جنسیتی باشد؛

4-1 بر اساس دانش روز باشد؛

5-1 مبتنی بر برتری منافع بیمار باشد؛

6-1 در مورد توزیع منابع سلامت مبتنی بر عدالت و اولویت‌های درمانی بیماران باشد؛

7-1 مبتنی بر هماهنگی ارکان مراقبت اعم از پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی باشد؛        

8-1 به همراه تامین کلیه امکانات رفاهی پایه و ضروری و به دور از تحمیل درد و رنج و محدودیت‌های غیرضروری باشد؛

9-1 توجه ویژه‌ای به حقوق گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه از جمله کودکان، زنان باردا، سالمندان، بیماران روانی، زندانیان، معلولان ذهنی و جسمی و افراد بدون سرپرست داشته باشد؛

10-1 در سریع‌ترین زمان ممکن و با احترام به دقت بیمار باشد؛

11-1 با در نظر گرفتن متغیرهایی چون زبان، سن و جنس گیرندگان خدمات باشد؛

12-1 در مراقبت‌های ضروری و فوری (اورژانس)، بدون توجه به تامین هزینه آن صورت گیرد. در موارد غیرفوری (الکتیو) بر اساس ضوابط تعریف شده باشد؛

13-1 در مراقبت‌های ضروری و فوری (اورژانس)، در صورتی که ارائه خدمات مناسب ممکن نباشد، لازم است پس از ارائه خدمات ضروری و توضیحات لازم، زمینه انتقال بیمار به واحد مجهز فراهم گردد.

14-1 در مراحل پایان حیات که وضعیت بیماری غیرقابل برگشت و مرگ بیمار قریب‌الوقوع می‌باشد با هدف حفظ آسایش وی ارائه گردد. منظور از آسایش درد و رنج بیمار، توجه به نیازهای روانی، اجتماعی، معنوی و عاطفی وی و خانواده‌اش در زمان احتضار می‎باشد. بیمار در حال احتضار حق دارد در آخرین لحظات زندگی خویش با فردی که میخواهد همراه گردد.

2- اطلاعات باید به نحو مطلوب و به میزان کافی در اختیار بیمار قرار گیرد.

2-1 محتوای اطلاعات باید شامل مواد ذیل باشد:

1-1-2 مفاد منشور حقوق بیمار در زمان پذیرش؛

2-1-2 ضوابط و هزینه‎های قابل پیش‌بینی بیمارستان اعم از خدمات درمان و غیردرمانی و ضوابط بیمه و معرفی سیستم‎های حمایتی  در زمان پذیرش؛

3-1-2 نام، مسئولیت و مرتبه حرفه‌ای اعضای گروه پزشکی مسئول ارائه مراقبت از جمله پزشک، پرسار و دانشجو و ارتباط حرفه‌ای آنها با یکدیگر؛

4-1-2 روشهای تشخیصی و درمانی و نقاط ضعف و قوت هر روش و عوارض احتمالی آن، تشخیص بیماری، پیش‎آگهی و عوارض آن و نیز کلیه اطلاعات تاثیرگذار در روند تصمیم‎گیری بیمار؛

5-1-2 نحوه دسترسی به پزشک معالج و اعضای اصلی گروه پزشکی در طول درمان؛

6-1-2 کلیه اقداماتی که ماهیت پژوهشی دارند.

7-1-2 ارائه آموزش‎های ضروری برای استمرار درمان

2-2 نحوه ارائه اطلاعات باید به صورت ذیل باشد:

1-2-2 اطلاعات باید در زمان مناسب و تناسب با شرایط بیمار از جمله اضطراب و درد و ویژگی‌های فردی وی از جمله زبان، تحصیلات و توان درک در اختیار وی قرار گیرد مگر اینکه:

-       تاخیر در شروع درمان ارائه اطلاعات فوق سبب آسیب به بیمار گردد. (در این صورت انتقال اطلاعات پس از اقدام ضروری، در اولین زمان مناسب باید انجام شود.)

-       بیمار علیرغم اطلاع از حق دریافت اطلاعات، از این امر امتناع نماید که در این صورت باید خواست بیمار محترم شمرده شود. مگر اینکه عدم اطلاع بیمار، وی یا سایرین را در معرض خطر جدی قرار دهد.

3- حق انتخاب و تصمیم‌گیری آزادانه بیمار در دریافت خدمات سلامت باید محترم شمرده شود.

1-2    محدوده انتخاب و تصمیم‌گیری درباره موارد ذیل می‎باشد:

1-1-3 انتخاب پزشک معالج و مراکز ارائه‌کننده خدمات سلامت در چارچوب ضوابط؛

2-1-3 شرکت یا عدم شرکت در هرگونه پژوهش، با اطمینان از اینکه تصمیم‌گیری وی تاثیری در تداوم و نحوه دریافت خدمات سلامت نخواهد داشت؛

4-1-3 قبول یا رد درمانهای پیشنهادی پس از آگاهی از عوارض احتمالی ناشی از پذیرش یا رد آن مگر در موارد خوکشی یا مواردی که امتناع از درمان شخص دیگری را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد.

5-1-3 اعلام نظر قبلی بیمار در مورد اقدامات درمانی آتی در زمانی که بیمار واجد ظرفیت تصمیم‌گیری می‎‌باشد ثبت و به عنوان راهنمای اقدامات پزشکی در زمان فقدان ظرفیت تصمیم‌گیری وی با رعایت موازین قانونی مد نظر ارائه‌کنندگان خدمات سلامت تصیم‌گیرنده جایگزین بیمار قرار گیرد؛

2-3 شرایط انتخاب و تصمیم‌گیری شامل موارد ذیل می‎باشد:

1-2-3 انتخاب و تصمیم‌گیری بیمار باید آزادانه و آگاهانه، مبتنی بر دریافت اطلاعات کافی و جامع (مذکور در بند دوم) باشد؛

2-2-3 پس از ارائده اطلاعات، زمان لازم و کافی به بیمار جهت تصمیم‎گیری و انتخاب داده شود؛

4- ارائه خدمات سلامت باید مبتنی بر احترام به حریم خصوصی بیمار (حق خلوت) و رعایت اصل رازداری باشد:

1-4 رعایت اصل رازداری راجع به کلیه اطلاعات مربوط به بیمار الزامی است مگر در مواردی که قانون آن را استثنا کرده باشد؛

2-4 در کلیه مراحل مراقبت اعم از تشخیصی و درمانی باید به حریم خصوص بیمار احترام کذاشته شود. ضروری است بدین منظور کلیه امکانات لازم جهت تضمین حریم خصوصی بیمار فراهم گردد.

3-4 فقط بیمار و گروه درمانی و افراد مجاز از طرف بیمار و افرادی که به حکم قانون مجاز تلقی می‌شوند می‎توانند به اطلاعات دسترسی داشته باشند؛

4-4 بیمار حق دارد در مراحل تشخیصی از جمله معاینات، فرد معتمد خود را همراه داشته باشد، همراهی یکی از والدین کودک در تمام مراحل درمان حق کودک می‎باشد مگر اینکه این امر بر خلاف ضرورتهای پزشکی باشد.

5. دسترسی به نظام کارآمد رسیدگی به شکاسات حق بیمار است.

1- 5 هر بیمار حق دارد در صورت ادعای نقض حقوق خود که موضوع این منشور است، بدون اختلال در کیفیت دریافت خدمات سلامت به مقامات ذی‌صلاح شکایت نماید؛

2-5 بیماران حق دارند از نحوه رسیدگی و نتایج شکایت خود آگاه شوند؛

3-5 خسارت ناشی از خطای ارائه‌کنندگان خدمات سلامت باید پس از رسیدگی و اثبات مطابق مقررات در کوتاه‎ترین زمان ممکن جبران شود، در اجرای مفاد این منشور در صورتی که بیمار به هر دلیلی فاقد ظرفیت تصمیم‎گیری باشد اعمال کلیه حقوق بیمار ـ مذکور در این منشور ـ بر عهده تصمیم‌گیرنده قانونی جایگزین خواهد بود ـ البته چنانچه تصمیم‌گیرنده جایگزین بر خلاف نظر پزشک، مانع درمان بیمار شود، پزشک می‌تواند از طریق مراجع ذیربط درخواست تجدید نظر در تصمیم‌گیری را نماید.

معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان